İbadet maksadiyla hac mevsiminde Kâbe’yi ziyaret etmege Hac denir. Hac mevsiminin disinda Kâbeziyaret edilirse Umreadi verilir. Hac ibadeti, islamin bes sartmdan biridir. Farz-i ayn dedigimiz kuvvetlifarzlardan olup, kitap ve sünnet ilesabittir.
Kîtapdaki yeri Al-î Imran suresinin 97. ayetidir. Bu ayette mevlamiz söyle buyurmaktadir: ” Azik vebinek Halimin Hanyoluna gücü yeten her kimsenin o Beyti hac etmesi, insanlar üzerinde Allah’inhakkidir, farzdir. Kim bu farzitanimazsa her halde Allah’in ihtiyaci yok. O bütün alemlerdenmüstagnidir.”
Sünnetdeki yerini de, Ibn-i Ömer’den rivayet edilen su hadisi serifle bulmaktayiz: “ Islam dini bestemel üzerine binaedilmistir. Kelime-i sehadet getirmek, Namaz kilmak, Oruç tutmak, Zekatvermek ve Hacca gitmektir.”
Hac ibadeti insana dini, dünyevi birçok kültûrel faydalar saglar. Dünyanin çesitli yönlerinden gelendilleri, renkleri, milletleriayri olan insanlarm, ayni duygular etrafinda tek yürek oldugunu gördükçeinsanin, Allah’a ve dine olan bagliligi artar. Busayede temiz bir îman’a, salih bir amele ve güzel ahlakasahib olur. Bu maksatla, üzerine hac farz olupda, yerine getirmektevurdum duymazlik edenlere,sevgili peygamberimizin ögütleri yaninda çok agir benzetmeleri bulunmakta ve söylebuyurmaktadir :
” Üzerine hac farz olup da onu yerine getirmeyenler, hristiyan veya yahudi ölümüyle ölürler.” [Hz. Ali (r.a.)’den]
” Muslümanlarin yapmakla mükellef oldugu isleri islemeyenler onlardan degildir. ” [Tabarani (rîvayet)]
” Hacca gitmekte acele ediniz, (borçlarinizdan biran önce kurtulmaya çalisiniz), çünkû takdir ansizingelebilir.” [îbniAbbas’dan (Ahmet rivayet)]
” Ey insanlar. Allah hac ibadetini sizin üzerinize farz kilmistir. Hac yapmakta acele ediniz.” [Müslimrivayet eder]
“Yoksa siz, hacılara su temin etmeyi ve Mescid-i Haram’da umreciliği, Allah’a ve ahiret gününe inanıpda Allah yolunda cihadedenin işi gibi mi tuttunuz? Bunlar, Allah katında eşit olmazlar. Allah, zalimlergüruhunu doğru yola iletmez.” (Tevbe 19)
Bir gün Hz. Aise validemiz: , .Ey Allah ‘in Rasulü, kadinlar üzerine cihad var midir? ” diye sordu.Rasulullah’da: ” Kadinlarüzerine harpsiz cihad vardir. O da Hac ve Umre ‘dir.” buyurdu.
” Bir Umre ‘den sonra, yapilan hatalara baska bir Umre kefarettir ve makbul bir Hac ibadeti ise sahibini Cennet’e götürür.”
Hac ve Umre çeşitleri
1) Hacc-i Ifrad: Umresiz yapilan Hac demektir. Söyle niyet edilir: ,,Allahümme irini üridül hacca, feyessir hilli ve vetekabbelhü minni” Manasi: Allahim ben hac yapmak istiyorum, bunu bana kolaylastirarak kabul et. Bu hacda kurban yoktur. Diger iki hac çesidinde kurban kesmek vacibtir.
2) Hacc-i Temettu: Hac mevsiminde, ayri ayri ihramla, hem hac hem de umre yapmaktir. Söyle niyet edilir: ,,Allahümme irini üridül umrete lillahi, fezessirhüli ve tekabbelhü minni”. Manasi: Allahim ben umre yapmak istiyorum, bunu bana kolaylastirarak kabul et. Umre ihramindan çiktiktan sonra bir kaç gün ara ile tekrar hac ibadetine niyet edilir. Birinci bolümde oldugu gibi.
3) Hacci Kiran: Hac mevsiminde, tek ihram ile hem Hac, hem de Umre ibadetini yapmaya denir. Söyle niyet edilir: ,Allahümme inni üridül hacce vel umre-te lillahi, feyessirhumali ve tekabbelhuma minni”. Manasi: Allahim ben hac ve umreye niyet ettim, buna bunu kolaylastirarak kabul et.
Bu hac çesitlerinden birisine niyet eden haci adaylarinin ilk ögrenecegi dua Telhiye’dir. Sözleri söyledir:
” Lebbeyk. Allahümme Lebbeyk, Lebbeyke lâ serike leke lebbeyk, Innel hamde Vennimete leke Velmülke laserike lek ”
Manası: Mevlam. Davetine uyarak sana geldim. Senin esin ve ortagin yoktur. Mülk ve nimet senindir. Hamd sanadir. Serikin yoktur. Ihrama girdikten ve niyet yapildiktan sonra haci adayi bu telbiyeyi sık sık okuyacaktir.
Haccın farzı üçtûr
1) Ihrama girmek
2) Ziyaret tavafi yapmak
3) Arafatta vakfeye durmak
1. Îhram: 150 x 120 ebadinda iki beyaz havlu parçasidir. Mekke’ye muayyen uzakliktaki Mikat adi verilen mahallerden niyet ederek Telbiye ile ihrama girilir. Kadinlar kendi elbiseleriyle niyet ederek ihrama girmis olurlar. îhrami giydikten sonra, bazi helal olan seyler haram olur. Mesela avlanmak, ot koparmak, böcek öldürmek, koku sürünmek, cinsi münasebette bulunmak gibi fiiller.
2. Tavaf: îhrama girmis olan hacilar, Mekke’ye geldikleri zaman, dogru Kâbe’yi tavafa giderler. Sadece hacc-i ifrada niyet eden hacilar Kudum Tavafi’na, Hacc-i Temettü ve Hacc-i Kirana niyet eden hacilarda Umre Tavafi’na niyet ederler. Tavaflarda Kâbe sol tarafa alinarak Hacerül-Esved’den baslanir. Yedi defa dönülür. Ilk üç dönüste remel yapilir. (Kisa adimlarla canli yürümektir. Sonunda sa’y olan tavaflarda remel ve iztiba (sag omuzu açmak) yapilir. Her tavafta yapilmaz) Her dönüse bir savt denir. Her savtin duasi vardir. Bilinmezse bildiginiz bir duayi okuyarak tavaf edilir. Hacerül-Esved’in karsisina gelinince: “Bismillahi Allahu ekber” diyerek elle selamlanir veya dokunulur. Tavaf bittikten sonra Ibrahim makamina yakin bir yerde iki rekât namaz kilinir. 1. rekâtta Kâfirun suresi. 2. rekâtta Îhlas suresi okunur. Zemzem içilir ve Umrenin sa’yina geçilir. Sa’y: (Vacibtir) Safa ve Merve arasinda yedi kere yürümektir. Iki yesil direk gelince canli bir sekilde yürürler buna Hervele denir. Hacc-i Temettu’ya niyet edenler tras olarak ihramdan çikarlar. Arefeden bir gün önce tekrar ihrama girerler. Hacc-i Ifrat ve Hacc-i Kiran’a niyet edenler Bayramin birinci günü tas attiktan sonra kurban kesilinceye kadar ihramda kalirlar. Tas-Bas-Tras’dan (Seytan taslama. Kurban kesme. Tras olma) sonra ihramdan çikarlar. En sonunda Arafat – Müzdelife vukufü ve seytan taslama bitince hemen ziyaret tavafini (Farz Tavafi) yapmak üzere Kâbe’ye gelinir ve Tavaf yapilir. Safa ve Merve arasinda tekrar say yapilir. Kurbanlar kesildi haberi gelince tras olunarak ihramdan çikilir. Bundan sonra normal elbiselerle Kâbe bol bol tavaf edilir. Mekke’den ayrilirken en son Veda Tavafi yapilarak Kâbe terk edilir.
3.Arafat: Mekke sehrine takriben 30 km uzaklikta bulunan bir aindir. Burada arefe günû günesin dogusundan, batisina kadar bulunmak farzdir. Arafat’ta vakfeye durmayan kisi hac ibadetini yapmamis olur. Burada’ bol bol dua, zikir ve ibadet yapilir. Dualarin, isteklerin kabul edildigi kutsal bir yerdir. Ovanin ortasina yakin bir yerde «Cebelû-r rahme” denilen bir tepe vardir. Bu tepe civarinda dua etmek sevaptir.
Günes battiktan sonra «Mesaril Harem» denilen mescidin yanina, yani Müzdelife’ye gelinir. Burada aksam ve yatsi namazlari beraberce kilinir. Bu mahalde de bol bol ve zikir yapilir. Mina’da atilacak olan taslar buradan toplanir. Sabah namazindan,isteyen Mina’daki çadiarda kalir, isteyen de Mekke’deki evine gider. Mina’yi terk edenler, sünneti terk etmis olurlar. Mina’da üç gün seytan taslanir. Bayramin birinci gününde, büyük seytana yedi, ikinci gününde büyük, orta ve kûçûk seytana yirmibir, ûçüncü gününde yine her ûçüne yirmibir tas atilir. Tas atma bittikten sonra hacilarin isleri bitmis olur. Medine’yi ziyaret etmemis olanlar Medine’ye, Hac’dan önce.